Dünya Vitrini Yeni Bir Kültür Mozaiğine Hazır mı?

Hayatımızın tüm alanlarında karşılaştığımız kültür kavramı, farklı disiplinlerde farklı tanımlarla karşımıza çıkmaktadır. Barbara Parker, kültürü okyanusta bir buzdağına benzetir. Edward Burnett Taylor ise kültürü “genlerle aktarılmayan her şeydir” diye tanımlayarak aslında kültürün ne denli bütünsel ve zengin bir kavram olduğunu açıklamaktadır.

Her şirketin kültürü parmak izi gibi kendine özgüdür ve şirket kültürü, şirketin kimliği olarak tanımlanmaktadır.

Bir omurgayı oluşturan kemikler gibi şirket çalışanlarının davranışları, inançları, değerleri, duyguları, alışkanlıkları, başarıları, başarısızlıkları şirket kültürünü oluşturur. Bu bağlamda kültürü, çalışanlar tarafından oluşturulan ve zamanla şekillendirilen bir tür mozaik olarak da adlandırabiliriz. Kültürün içselleştirilmesinde bu mozaiği oluşturan çalışanlar ortak amaçlarla ve inançlarla birbirlerine bağlanırlar ve araştırmalara göre; güçlü şirket kültürünün olduğu işletmelerde, çalışanların güven ve aidiyet duygusunun yüksek olduğuna dair göstergeler bulunmaktadır.  Gerek küresel gerek ulusal alanlarda başarılı olan şirketlerde güçlü şirket kültürü göstergeleri mevcuttur. Değişen insan ihtiyaçları, ekonomik ve sosyo-kültürel diğer etkenler, işletmenin karşılaştığı krizler, işletmenin büyümesi ya da uyguladığı stratejilerin değişmesi ile şirket kültürü yenilenerek güncellenmeye devam etmelidir.

Değişmeliyiz, dönüşmeliyiz ve yenilenmeliyiz.

Tüm dünya Covid-19 salgını ile beraber yeni bir çalışma düzenine geçişin provasını yapıyor/yaptı. Bu yeni düzen içinde iş yapış biçimlerimiz ve çalışanlarımız ile kültür değişimine hazırlıklı mıyız? Liyakate mi önem vermiştik? Yoksa nepotizme mi? Bugünler bunları değerlendirmek için muazzam fırsatları barındırıyor. Psikolojik ve sosyolojik olarak bu duruma ne durumdayız? Kültür aşısı bekleyenler değişimi kaçıracaklar mı? Yıllarca oluşturduğumuz kültür mozaiği, tarihi bir eser olarak anılıp tamamen yepyeni bir dünya mozaiği olarak mı vitrine çıkacak? Toplum 5.0’ı konuştuğumuz bu dönemde şirketler dijital parmak izleri olacak şirket kültürünü nasıl evirecekler? Yoksa akıllı bir toplum yaratmayı hedefleyen Toplum 5.0’da kolektif bir parmak izimiz mi olacak şirket kültürümüz?

Şirket kültürü toplum kültüründen büyük ölçüde etkilenmektedir ve bununla şekillenmektedir.

Ünlü sosyolog Greet Hofstede (2001), kültür kavramını, “zihinsel programlama” adını verdiği bir yaklaşımla açıklamakta ve insanların bilgisayarda olduğu gibi bir tür zihin programlamaya tabi olduklarını söylemektedir. İnsanların çocukluklarından itibaren belirli bir sosyal çevre içinde duygu, düşünce ve davranışlarının oluştuğunu ifade ederek, kültürün sosyal kalıtımın bir ürünü olduğunu kabul etmektedir. Greet Hofstede, 40 farklı ülkede IBM çalışanlarıyla yaptığı araştırmasında, kültürler arası farklılıkları araştırmış ve çalışmaları, geçmişten günümüze yönetim teorilerinde “Kültürel Boyutlar Teorisi” olarak referans niteliğinde yer bulmuştur. Hofstede’nin kültürel boyutlarından (güç mesafesi, bireysellik/toplumculuk, eril/dişil, belirsizlikten kaçınma, uzun dönemli yönelim ve hoşgörü) hangi boyutlar çıkacaktır ve/veya eklenecektir?  Ya da bu boyutlar tümden değişecek mi? Örneğin; “bireysellik” boyutu daha çok “toplumculuk” boyutuna mı evirilecek? “Empati” olarak yeni bir boyut mu eklenecek?

Şirketler ister küresel ister yerel olsun, insan ekosisteminin bir parçasıdır ve bu değişimi gerçekleştirirken yine en önemli odağımız insan olmalıdır.

Çalışma hayatının en sihirli kelimesi güveni daha çok dillendirmeli ve güven ile bağlılık ilişkisini yeniden yapılandırmalıyız. Daha vizyon sahibi liderlerle siloları kırma, çalışanı güçlendirme, daha fazla sorumluluk vererek orta kademe yönetici kadrolarını yeniden yapılandırma, yetki devri, çalışan motivasyonu, yardımlaşma, siyah kuğu stratejileri geliştirme fırsatı yakaladığımız bu süreç, yeni bir kültür inşası için muazzam fırsatlar barındırıyor. 21. yüzyıla damga vuran ve dünya ekosistemini etkileyen virüsün toz bulutu dağıldığında, beklenen yeni dünya düzeninde sadece şirketleri değil, ülkeleri de kültür değişimi için harekete geçirecek bir dönüşümün ve yenilenmenin olacağı kaçınılmazdır. Şirketler de küresel ve ulusal ölçekte rekabet edebilmek için kültür değişimine hızlıca uyum sağlayarak gerekli aksiyonları alıp bu değişimi sürekli izlemelidirler.

Dr. Arzu AYDIN